ประวัติสถาบันวิจัยญาณสังวร มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย
สถาบันวิจัยญาณสังวร มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ได้รับการจัดตี้งเป็นหน่วยงานบริหารงานวิจัยตามภารกิจหน้าที่ ที่ได้กำหนดไว้ในพระราชบัญญัติมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย พ.ศ. ๒๕๔๐ ความในมาตรา ๔ ว่า ให้จัดตั้งมหาวิทยาลัยขึ้นมหาวิทยาลัยหนึ่งเรียกว่า “มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย” และเป็นนิติบุคคล ให้มหาวิทยาลัยเป็นสถานศึกษาและวิจัย มีวัตถุประสงค์ให้การศึกษา วิจัย ส่งเสริม และให้บริการวิชาการพระพุทธศาสนาแก่พระภิกษุสามเณรและคฤหัสถ์ รวมทั้งทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรม และให้มหาวิทยาลัยแห่งนี้เป็นมหาวิทยาลัยของรัฐ
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย (มมร) เป็นสถาบันการศึกษาทางพระพุทธศาสนาและศาสตร์สมัยใหม่ โดยมีพระภิกษุเป็นผู้บริหารสูงสุด เป็นสถาบันที่จัดตั้งขึ้นตาม พระบรมราชโองการของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม ๒๔๓๖ ต่อมาปี พ.ศ. ๒๔๘๙ ได้จัดการศึกษาในรูปมหาวิทยาลัยเรียกชื่อว่า “สภาการศึกษามหามกุฏราชวิทยาลัย”
จนมาถึงในปี พ.ศ. ๒๕๔๐ รัฐบาลได้ตราพระราชบัญญัติ “มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย” เป็น“มหาวิทยาลัยในกำกับของรัฐ” เป็นนิติบุคคล สังกัด สำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา (สกอ.) กระทรวงศึกษาธิการ เปิดรับพระภิกษุสามเณรและบุคคลทั่วไปเข้าศึกษาในระดับปริญญาตรี ปริญญาโท และปริญญาเอก ทั้งนี้ มีส่วนงานที่จัดการศึกษาระดับคณะมี ๕ คณะ ประกอบด้วยคณะศาสนาและปรัชญา คณะมนุษยศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์ คณะศึกษาศาสตร์ และบัณฑิตวิทยาลัย พร้อมกันนี้ มหาวิทยาลัยยังมีส่วนงานระดับวิทยาลัยอีก ๓ แห่ง คือ วิทยาลัยศาสนศาสตร์เฉลิมพระเกียรติกาฬสินธุ์ วิทยาลัยศาสนศาสตร์ยโสธร มหาปชาบดีเถรีวิทยาลัย และมีส่วนงานระดับวิทยาเขต ๗ แห่ง ได้แก่ วิทยาเขตล้านนา วิทยาเขตศรีธรรมาโศกราช วิทยาเขตร้อยเอ็ด วิทยาเขตอีสาน วิทยาเขตศรีล้านช้าง วิทยาเขตสิรินธรราชวิทยาลัย วิทยาเขตมหาวชิราลงกรณราชวิทยาลัย
สถาบันวิจัยญาณสังวร ได้รับการจัดตั้งขึ้นเมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๐ ตามข้อกำหนดของมหาวิทยาลัย ว่าด้วยการจัดตั้งส่วนงาน พ.ศ. ๒๕๔๐ เป็นหน่วยงานลำดับที่ ๑๔ ของมหาวิทยาลัยตามข้อกำหนดดังกล่าว และได้มีประกาศมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ว่าด้วยการแบ่งส่วนงาน พ.ศ. ๒๕๔๑ เมื่อวันที่ ๑๙ กันยายน พ.ศ. ๒๕๔๑ ข้อ ๘ ประกาศ ให้แบ่งส่วนงานภายในสถาบันวิจัยญาณสังวร ออกเป็น ๓ ฝ่าย ได้แก่ ฝ่ายบริหารทั่วไป ฝ่ายส่งเสริมการวิจัย ฝ่ายประสานงานการวิจัย โดยประกาศในราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๑๕ ตอนพิเศษ ๑๐๐ ง เมื่อวันที่ ๒๗ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๑
มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย ได้มีคำสั่งมหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย แต่งตั้งผู้อำนวยการสถาบันวิจัยญาณสังวร เมื่อวันที่ ๒๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๑ และได้มีการบริหารงานส่งเสริมการวิจัยมาด้วยดี โดยเริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๑ ถึงปัจจุบัน
ในช่วงเวลาที่ผ่านมา สถาบันวิจัยญาณสังวร มหาวิทยาลัยมหามกุฏราชวิทยาลัย มีผู้บริหารที่ได้เข้ามาดำเนินการบริหารจัดการสถาบันหลายรูปดังนี้ พระมหาน่วม สุจิตฺโต, พระมหาทองเชิด กตปุญฺโญ (ผศ.ดร.), พระมหาฉัตรชัย สุฉตฺตชโย (ผศ.ดร.), พระมหาบุญนา ฐานวีโร (ผศ.ดร.) ส่วนปัจจุบัน ตั้งแต่วันที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๖๔ เป็นต้นมา พระมหามฆวินทร์ ปุริสุตฺตโม (ผศ.ดร.) รองอธิการบดี ด้านวิจัยและนวัตกรรม ได้รับการแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่ง รักษาการผู้อำนวยการสถาบันวิจัยญาณสังวร ต่อมาล่าสุดเมื่อวันที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๖๖ มหาวิทยาลัยได้มีคำสั่งแต่งต้้งพระมหาสมัคร มหาวีโร ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการสถาบันวิจัยญาณสังวรเต็มตัว เพื่อจะได้ปฏิบัติภารกิจเต็มอำนาจหน้าที่ต่อไป
